Nguyên nhân và cách điều trị bệnh tự miễn

Cơ thể con người được hệ thống miễn dịch bảo vệ khỏi sự xâm nhập của các yếu tố gây bệnh. Hệ thống miễn dịch có vai trò bảo vệ cơ thể khỏi sự tấn công của các yếu tố lạ, tuy nhiên vì một nguyên nhân nào đó mà hệ thống miễn dịch bị rối loạn, thay vì bảo vệ cơ thể khỏi yếu tố lạ hệ thống miễn dịch lại đi tấn công các tế bào của cơ thể và gây ra các bệnh lý. Các bệnh này được gọi là bệnh tự miễn.

Bệnh tự miễn là gì?

Bệnh tự miễn là các bệnh xảy ra do hệ thống miễn dịch bị rối loạn mất khả năng phân biệt các kháng nguyên ngoại lai và các tế bào của cơ thể hay tự kháng nguyên. Bệnh tự miễn được đặc trưng bởi quá trình tự sản xuất kháng thể của cơ thể hoặc có thể một dòng lympho T tự phản ứng chống lại một hay nhiều tế bào hay tổ chức của chính cơ thể. Tuy vậy không phải bao giờ quá trình tự miễn cũng trở thành bệnh lý, một số tình trạng tự miễn không gây hại cho cơ thể như hiện tượng chống hồng cầu già chẳng hạn, chỉ những tình trạng gây hại cho cơ thể thì mới gọi là bệnh tự miễn.

Bệnh tự miễn thường gặp ở người trưởng thành từ 20-40 tuổi, ít gặp ở trẻ em và người già, nữ thường hay mắc hơn nam. Bệnh thường tiến triển từng đợt và có xu hướng nặng dần, diễn biến bệnh phứ tạp, đa dạng từ cấp tính tới mạn tính, bệnh có thể gây tổn thương đồng thời nhiều cơ quan trong cơ thể. Bệnh có tính di truyền và tính chất gia đình.

Nguyên nhân gây bệnh tự miễn

Nguyên nhân của bệnh tự miễn là do hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công các tế bào, cơ quan trong cơ thể thay vì tấn công các yếu tố lạ gây bệnh như thông thường. Có nhiều yếu tố tác động lên hệ miễn dịch gây ra hiện tượng bất thường này.

Môi trường

Các yếu tố từ môi trường có thể làm cho các mô của cơ thể bị tổn thương và bị biến đổi làm cho hệ miễn dịch không nhận ra. Các tác nhân bao gồm các tác nhân vật lý như tia phóng xạ, bỏng, các tác nhân hóa học như các hóa chất, thuốc, các tác nhân sinh học như virus,…Các biến đổi này làm cho các mô của cơ thể trở thành yếu tố lạ và cơ thể sinh ra các tự kháng thể để chống lại các yếu tố lạ nội sinh này.

Gen

Các bệnh tự miễn dịch xảy ra có thể do các tế bào của cơ thể có cấu trúc tương tự như vi khuẩn, virus gây bệnh do vậy hệ miễn dịch thay vì tiêu diệt các tác nhân gây bệnh lại đi tấn công vào các tế bào của cơ thể, một số bệnh do nguyên nhân này như bệnh viêm khớp, thấp tim, …

Điều hòa miễn dịch

Hệ khuẩn ruột với hàng tỷ vi khuẩn có vai trò điều hòa hệ miễn dịch của cơ thể. Vì một lý do nào đó hệ khuẩn bị mất cân bằng có thể gây nên các bệnh tự miễn và tình trạng rối loạn miễn dịch của cơ thể.

Các tế bào lympho T có hai loại là lympho T ức chế và lympho T hỗ trợ với vai trò đối lập nhau. Lympho T ức chế có nhiệm vụ ức chế phản ứng loại trừ kháng nguyên, ngược lại lympho T hỗ trợ có nhiệm vụ xúc tác phát động phản ứng tiêu diệt kháng nguyên. Khi sự cân bằng giữa 2 lympho này bị rối loạn sẽ gây ra các rối loạn miễn dịch của cơ thể.

Bệnh tự miễn có chữa được không?

Hầu hết các bệnh tự miễn đều chưa có phương pháp điều trị dứt điểm và khỏi một cách hoàn toàn. Tuy nhiên có thể áp dụng các phương pháp điều trị nhằm làm chậm sự tiến triển của bệnh như sử dụng các thuốc chống viêm và thuốc ức chế miễn dịch để điều trị. Một số thuốc chống viêm thường sử dụng là các corticosteroid, các thuốc chống viên không steroid như indomethacin, diclofenac, ibuprofen …Hầu hết triệu chứng của các bệnh tự miễn sẽ thuyên giảm khi dùng các thuốc này.

Nếu đã điều trị bằng các thuốc chống viêm mà bệnh vẫn không thuyên giảm, cần chuyển qua sử dụng thuốc ức chế miễn dịch như cyclophosphamide, azathioprine, cyclosporine, … Việc sử dụng các thuốc này cần phải cân nhắc giữa lợi ích và tác dụng không mong muốn cũng như điều kiện kinh tế do các thuốc này có nhiều tác dụng phụ độc choc ơ thể và chi phí phí điều trị tốn kém.

Những trường hợp bị tổn thương dẫn đến rối loạn hoạt động chức năng của các cơ quan nội tạng, việc điều trị hỗ trợ để giảm triệu chứng là hết sức cần thiết. Ví dụ như bổ sung insulin trong điều trị bệnh đái tháo đường, bổ sung hormon tuyến giáp trong viêm tuyến giáp tự miễn…

Bên cạnh phương pháp dùng thuốc, một một số phương pháp mới như liệu pháp ghép tủy xương, liệu pháp ghép tế bào gốc để tái tạo lại hệ thống tự miễn dịch cũng cho kết quả điều trị tốt với một số bệnh như viêm khớp, xơ cứng bì, lupus ban đỏ,…

Như vậy, mặc dù vẫn chưa có phương pháp để điều trị khỏi hoàn toàn bệnh tự miễn, nhưng bệnh có thể được khống chế và làm giảm khả năng tiến triển cũng như giảm các triệu chứng. Một số phương pháp điều trị mới đang có nhiều hứa hẹn. Bên cạnh đó, sống tích cực như có một chế độ ăn cân đối hợp lý, đa dạng và bổ sung quá nhiều vitamin cũng có thể làm giảm khả năng tiến triển của bệnh. Nếu phát hiện các dấu hiệu mắc bệnh tự miễn, người bệnh nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được khám và điều trị thích hợp.

(1) Xem thêm tại: https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/what-are-common-symptoms-of-autoimmune-disease

(2) Xem thêm tại: https://www.healthline.com/health/autoimmune-disorders

(3) Tìm hiểu thêm tại: https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/whats-the-deal-with-autoimmune-disease